Աղոթքներն ըստ կատարման լինում են երկու տեսակ` առանձնական և ընդհանրական:
Ընդհանրական աղոթքները Հայաստանյայց Առաքելական Եկեղեցում արտահայտվում են Պատարագի, ժամերգությունների և այլ ծիսակարգերի մատուցմամբ։ Առանձնական աղոթքը կարող է արվել ամենուր (Մատթ. Զ 6, Ղուկ. ԻԲ 4), իսկ ընդհանրական աղոթքը կատարվում է հատուկ սահմանված վայրում՝ եկեղեցում։ Քրիստոնյայի համար չափազանց կարևոր է եկեղեցում ընդհանրական աղոթքի մասնակցելը, որովհետև այդպես նա լիարժեքորեն հաղորդակից է դառնում քրիստոնեական համայնքի հոգևոր և առօրյա կյանքին։ Քրիստոնեական առաջին համայնքները նույնպես միասին էին կատարում իրենց աղոթքները (Գործք Բ 42-44)։ Բացի այդ, Տիրոջ անունով հավաքված հավատացյալների միջոցով է, որ եկեղեցում առկա է Աստծո մշտակա ներկայությունը. «Դարձյալ ձեզ ասում եմ. եթե ձեզնից երկուսը միաբանվեն երկրի վրա որևէ խնդրանքի համար, ինչ էլ որ խնդրեն, կկատարվի նրանց համար իմ Հոր կողմից, որ երկնքում է. որովհետև ուր երկու կամ երեք հոգի հավաքված լինեն իմ անունով, այնտեղ եմ ես, նրանց մեջ» (Մատթ. ԺԸ 19-20)։ Եկեղեցին, օծված և սրբված լինելով, անջատ է հասարակ կենցաղային տարածքից և ունի հատուկ նշանակություն՝ «Իմ Տունը աղոթքի Տուն պիտի կոչվի» (Եսայի ԾԶ 7), եկեղեցում ասված աղոթքն առավել լսելի է Աստծուն, ինչպես գրված է` «Այժմ Իմ աչքերը բաց կլինեն ու Իմ ականջները` սուր, որ լսեմ այս տեղում կատարվող աղոթքը» (Բ Մնաց. Է 15), և կամ՝ «Ահա ընտրեցի և սրբագործեցի այս տունը, որպեսզի Իմ անունը այստեղ լինի հավիտյան» (Բ Մնաց. Է 16):
Հայ Եկեղեցում աստվածպաշտությունը կատարվում է ամեն օր և օրվա ընթացքում մեկից ավելի անգամներ:
Ե դարում արդեն գոյություն ունեին Գիշերային, Առավոտյան, Ճաշու Երրորդ, Վեցերորդ և Իններորդ, ինչպես նաև Երեկոյան ժամերգությունները և արդեն մաս էին կազմում Հայ Եկեղեցու պաշտամունքի:
Յուրաքանչյուր ժամերգության սկզբում դրված տիտղոս-խորագրում կան երեք նկատելի կետեր, որոնք ընդարձակել և Ժամագրքի մեջ է փոխադրել Թովմա Մեծոփեցին (1378-1446), որոնք դարձել են աղոթքի ժամերի և խորհուրդների պաշտոնական մեկնություններ․
1. Ժամերգության կատարվելու ժամանակը, թե ճիշտ որ ժամին պետք է կատարվի:
2. Թե Սուրբ Երրորդության անձերից ում է ուղղված կատարվող ժամերգությունը, որովհետև յուրաքանչյուր ժամերգություն ուղղված է Սուրբ Երրորդության անձերից մեկին, որի համար էլ տվյալ ժամերգության ընթացքում աղոթքների մեծագույն մասը նվիրված են Նրան։ Քրիստոնյաների աղոթքները միշտ էլ ուղղված են Աստծուն, սակայն բոլոր եկեղեցիներում էլ ընդունված է աղոթքներ ուղղել ուղղակի Սուրբ Երրորդության անձերից որևէ մեկին:
Հաճախ աղոթում ենք «Ի դէմս Հօր Աստուծոյ», «Ի դէմս Որդւոյն Աստուծոյ» և կամ` «Ի դէմս Հոգւոյն Աստուծոյ»: Այս իսկ պատճառով Հայ Եկեղեցու ժամերգությունների մեջ նկատելի մի կետ կա, թե «ի դէմս» ու՞մ է կատարվում ժամերգությունը:
3. Նշված է տնօրինական որևէ հիշատակ, այսինքն` յուրաքանչյուր ժամերգություն նվիրված է Քրիստոսի տնօրինական որևէ հիշատակի, եթե ոչ ամբողջությամբ, ապա աղոթքների և մյուս ծիսական միավորների աչքի ընկնող մասերով: Միայն Գիշերային ժամերգության տիտղոս-խորագրում նշված չէ տնօրինական հիշատակ։ Այս ժամերգության մեջ ընդհանուր կերպով հիշատակվում է մեր անձերն Աստծո խնամքին և պահպանությանը հանձնելը:
Ժամերգությունները, իհարկե, ամեն օր տառացի, նույն բովանդակությամբ չեն կատարվում, այլ ունեն իրենց պատշաճները, այսինքն՝ ժամերգության որոշ մասեր փոխվում են օրվա տոնի (հավուր պատշաճի), ձայնի և հիշատակի համաձայն:
Այսպիսով, Հայ Եկեղեցին ունի 9 ժամերգություն, որոնցից յուրաքանչյուրը կատարվում է ի դեմս Ամենասուրբ Երրորդության անձերից մեկի:
1. Գիշերային Ժամերգություն: Նվիրված է Հայր Աստծուն: Ժամերգությունը կատարվում է կեսգիշերին: Կատարման ժամանակի համար որպես հիմք վերցված է Դավիթ մարգարեի հետևյալ խոսքը` «Կեսգիշերին ելնում էի գոհություն մատուցելու Քեզ Քո արդար դատաստանների համար» (Սաղմ. ՃԺԸ 62), որովհետև օրը սկսվում էր գիշերով: Տեսակետ կա, որ ժամերգությունը կատարվել է գիշերը ժամը 3-ին: Քունն Աստծո կողմից շնորհված բարիք է և մենք մեր երախտագիտությունն ենք հայտնում Աստծուն այդ բարիքի համար և խնդրում, որ մնացած գիշերն անցկացնենք խաղաղ և հանդարտ, իսկ հաջորդ օրն անցկացնենք առանց մեղքի ու փորձության: Նախկինում սովորություն է եղել, որ երբ կատարվել է Գիշերային ժամերգությունը, ապա զեղչվել է Արևագալի ժամերգությունը և երբ չի կատարվել Գիշերային ժամերգությունը, ապա կատարվել է Արևագալի ժամերգությունը։ Սակայն արդեն ԺԳ-ԺԴ դարերից սկսած փոփոխություն է մտնում զեղչվող ժամերգությունների մեջ և հենց ԺԳ-ԺԴ դարերից էլ Գիշերային ժամերգությունը դառնում է ամենօրյա: Ներկայումս Հայ Եկեղեցում ամեն օր առավոտյան փոխնիփոխ կատարվում են Գիշերային և Առավոտյան ժամերգությունները: Որոշ եկեղեցիներում առավոտյան միասին կատարվում են Գիշերային և Առավոտյան ժամերգությունները:
2. Առավոտյան Ժամերգություն: Նվիրված է Որդի Աստծուն: Ժամերգությունը կատարվում է արշալույսին: Առավոտյան ժամերգության տնօրինական հիշատակն է Քրիստոսի` յուղաբեր կանանց երևալը` իր մեջ ամփոփելով Հարության և Փրկագործության խորհուրդները: Առավոտյան ժամերգությունն ամենօրյա է և կատարվում է տարվա բոլոր օրերին։
3. Արևագալի Ժամերգություն: Նվիրված է Սուրբ Հոգուն: Ժամերգությունը կատարվում է արևածագին` Քրիստոսի Հարությունը նույնացվելով արևի ծագման հետ: Արևագալի ժամերգության տնօրինական հիշատակն է Քրիստոսի Հարությունը և աշակերտներին երևալը: Արևագալի ժամերգությունը Է դարում Եզր Ա Փառաժնակերտցի (630-641) կաթողիկոսի կողմից առանձնացվեց Առավոտյան ժամերգությունից և դարձավ առանձին ժամերգություն: Արևագալի ժամերգությունը ամենօրյա չի եղել, այլ կատարվել է Սրբոց տոներին և Պահոց օրերին: Այսօրվա դրությամբ Արևագալի ժամերգությունը հիմնականում կատարվում է միայն Մեծ Պահքին (ի բաց առյալ Մեծ Պահքի Շաբաթ և Կիրակի օրերը), սկսած առաջին Չորեքշաբթի օրվանից մինչև Ղազարու Հարության հիշատակի նախորդ օրը` Ուրբաթ։
4. Ճաշու Երրորդ Ժամու Ժամերգություն: Նվիրված է Սուրբ Հոգու իջմանը: Ժամերգությունը կատարվում է ժամը 9-ին: Ճաշու Երրորդ ժամու ժամերգության տնօրինական հիշատակն է արգելված պտղից Եվայի ճաշակումը և Քրիստոսով դատապարտությունից ազատվելը: Այս ժամերգությունն իր մեջ պարունակում է ապաշխարության խոր իմաստներ: Ճաշու Երեք (Երրորդ, Վեցերորդ և Իններորդ) ժամերգություններն այսօրվա դրությամբ հիմնականում կատարվում են Մեծ Պահքին (սկսած Բուն Բարեկենդանի Կիրակի օրվանից): Մեծ Պահքին Ճաշու ժամերգությունները կատարվում են նաև շաբաթվա լուր օրերին (բացի Շաբաթ օրվանից), ինչպես նաև Մեծ Պահքի կիրակի օրերին Սուրբ Պատարագից առաջ, Ավագ Շաբաթվա չորս օրերին` Ավագ Երկուշաբթի, Ավագ Երեքշաբթի, Ավագ Չորեքշաբթի և Ավագ Հինգշաբթի, ինչպես նաև Սուրբ Ծննդյան և Սուրբ Զատկի Ճրագալույցներին:
5. Ճաշու Վեցերորդ Ժամու Ժամերգություն: Նվիրված է Հայր Աստծուն: Ժամերգությունը կատարվում է ժամը 12-ին: Ճաշու Վեցերորդ ժամու ժամերգության տնօրինական հիշատակն է Քրիստոսի չարչարանքները և խաչելությունը: Այս ժամերգության ընթացքում օգնություն ենք խնդրում Աստծուց մեր մարդկային տկար բնության համար:
6. Ճաշու Իններորդ Ժամու Ժամերգություն: Նվիրված է Որդի Աստծուն: Ժամերգությունը կատարվում է ժամը 15-ին: Ճաշու Իններորդ ժամու ժամերգության տնօրինական հիշատակն է Քրիստոսի մահը` իր մեջ ամփոփելով նաև մարդկության ազատագրումը մահվան իշխանությունից:
7. Երեկոյան Ժամերգություն: Նվիրված է Որդի Աստծուն: Կատարվում է մայրամուտից առաջ: Երեկոյան ժամերգության տնօրինական հիշատակն է Քրիստոսին խաչից իջեցնելը, պատանքելը և թաղումը: Գիշերվա շեմին քրիստոնյան անցած օրվա աշխատանքից և հոգեկան ալեկոծությունից հետո խնդրում է Աստծուն, որ խաղաղ քուն և բարի գիշեր պարգևի իրեն: Երեկոյան ժամերգությունը ամենօրյա է և կատարվում է տարվա բոլոր օրերին: Տարվա մեջ միայն մեկ անգամ՝ Ավագ Շաբաթ օրը, Երեկոյան ժամերգություն չի կատարվում, որովհետև Երեկոյան ժամերգությունը Քրիստոսի թաղման խորհուրդն ունի: Ավագ Շաբաթ օրվա փոխարեն այն կատարվում է Ավագ Ուրբաթ օրը` Թաղման Կարգի ժամանակ: Մեծ Պահքի ընթացքում Երեկոյան ժամերգությունը կատարվում է ցերեկը` Ճաշու երեք ժամերգություններից հետո:
8. Խաղաղական Ժամերգություն: Նվիրված է Սուրբ Հոգուն, ինչպես նաև Որդի Աստծուն: Ժամերգությունը կատարվում է մայրամուտից հետո: Խաղաղական ժամերգության տնօրինական հիշատակն է Քրիստոսի գերեզման դրվելը, դժոխք իջնելը և արդար հոգիներին խաղաղություն պարգևելը: Խաղաղական ժամերգությունը, որն սկզբնապես Հանգստյան ժամերգության հետ միասին կազմում էր մեկ ժամերգություն, ձևավորվել է-Ը դարերում։ Խաղաղական ժամերգությունը տոնական օրերին չի կատարվում, այլ՝ Մեծ Պահքի շրջանում՝ Երկուշաբթիից Ուրբաթ օրերին։
9. Հանգստյան Ժամերգություն: Նվիրված է Հայր Աստծուն: Ժամերգությունը կատարվում է քնելուց առաջ: Հանգստյան ժամերգության տնօրինական հիշատակն է՝ «զի պահպանողական Աջով Միածնին պահեսցէ զմեզ ի խաւարային գիշերիս», այսինքն` այս ժամերգության ընթացքում հայցում ենք, որ Հայր Աստված Միածնի պահապան Աջով խաղաղության մեջ պահի մեզ խավար գիշերվա ընթացքում: Հանգստյան ժամերգությունը ԺԳ դարում արդեն առանձին ժամերգություն էր, իսկ ԺԶ դարում այն որպես հասարակաց կարգ մտնում է Ժամագիրք։ Հանգստյան կարգը տերունի տոներին և նախատոնակներին կատարվում է իբրև Հսկումի արարողություն։ Այս կարգը, բացի Մեծ Պահքի շրջանից, կատարվում է նաև մեծ տոների (Սուրբ Ծնունդ, Տեառնընդառաջ, Ծաղկազարդ, Սուրբ Զատիկ, Նոր Կիրակի, Հոգեգալուստ, Վարդավառ, Սուրբ Աստվածածնի Վերափոխում, Խաչվերաց) նախօրեին: Բացի վերը նշված տոներից, Հսկման կարգ կատարվում է նաև Կաթողիկոսական ու Եպիսկոպոսական ձեռնադրության և օծման օրերին կամ դրանց նախորդ օրը, ինչպես նաև Սրբալույս Մյուռոնի օրհնության նախորդ օրը երեկոյան` ժամերգությունից հետո: Հանգստյան ժամերգությունն այսօր հիմնականում կատարվում է Մեծ Պահքի շրջանում՝ Երկուշաբթիից Ուրբաթ օրերին։
Թեև այսօր վերոնշյալ բոլոր ժամերգություններն ամեն օր ամբողջությամբ չեն կատարվում, սակայն հնում վանքերում և անապատներում այս ժամերգություններն ամեն օր կատարվել են իրենց ճիշտ ժամանակին և հաջորդականությամբ:
Ներկայումս ամեն օր փոխնիփոխ կատարվում են Գիշերային և Առավոտյան ժամերգությունները` առավոտյան, և Երեկոյան ժամերգությունը` երեկոյան:
Մեծ Պահքին (ի բաց առյալ Շաբաթ և Կիրակի օրերը) կատարվում են մյուս ժամերգությունները` ըստ հետևյալ կարգի. Գիշերային, Առավոտյան և Արևագալի ժամերգությունները կատարվում են առավոտյան, իսկ Ճաշու Երրորդ, Վեցերորդ և Իններորդ ժամու ժամերգությունները՝ ցերեկը: Երեկոյան ժամերգությունը (այս առթիվ Երեկոյան ժամերգության մեջ եղած «երեկո» բառերը հաճախ փոխվում են «միջօրե» բառով) ևս Մեծ Պահքին կատարվում է ցերեկը` Ճաշու Երրորդ, Վեցերորդ և Իններորդ ժամու ժամերգություններից հետո, իսկ Խաղաղական և Հանգստյան ժամերգությունները կատարվում են երեկոյան:
Շատ եկեղեցիներում և հատկապես Սուրբ Էջմիածնի Մայր Տաճարում Մեծ Պահքին (ի բաց առյալ Շաբաթ և Կիրակի օրերը) սովորություն է մի օր առավոտյան կատարել Գիշերային և Արևագալի ժամերգությունները, իսկ հաջորդ օրը՝ Առավոտյան և Արևագալի ժամերգությունները:
Խաղաղական և Հանգստյան ժամերգությունները կատարվում են փոխնիփոխ: Շատ եկեղեցիներում սովորություն է Մեծ Պահքի Երկուշաբթի, Երեքշաբթի և Հինգշաբթի օրերին կատարել Խաղաղական ժամերգություն, իսկ Չորեքշաբթի և Ուրբաթ օրերին՝ Հանգստյան ժամերգություն։